讀取中請稍後...
ཕར་ཕྱིན་སྤྱི་དོན། བསོད་ནམས་གྲགས་པས་མཛད།(藏文原文)《現觀總義》,福稱◎著,佛子◎譯
3 一切智品釋
སྐབས་གསུམ་པ།
3 一切智品釋
第三品
題目
མངོན་པར་རྟོགས་པའི་རྒྱན་འགྲེལ་པ་དང་བཅས་པ་ཡུམ་དོན་གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ་ཞེས་བྱ་བ་ལས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པར་བཤད་པ་བཞུགས་སོ།།
題目
般若波羅蜜多教授現觀莊嚴論俱釋解心要莊嚴疏義善說—顯明般若義之燈.一切智品釋
3.1 智不住有邊之道相智、悲不住寂邊之道相智、遠於果佛母之基智、近於果佛母之基智、所治品之基智、能治品之基智
ཤེས་པས་སྲིད་ལ་མི་གནས་པའི་ལམ་ཤེས། སྙིང་རྗེས་ཞི་ལ་མི་གནས་པའི་ལམ་ཤེས། འབྲས་ཡུམ་ལ་རིང་བའི་གཞི་ཤེས། འབྲས་ཡུམ་ལ་ཉེ་བའི་གཞི་ཤེས། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས། གཉེན་པོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས།
3.1 智不住有邊之道相智、悲不住寂邊之道相智、遠於果佛母之基智、近於果佛母之基智、所治品之基智、能治品之基智
智不住有邊之道相智、悲不住寂邊之道相智、遠於果佛母之基智、近於果佛母之基智、所治品之基智、能治品之基智
3.1.1
༈ འོ་ན་སྐབས་གཉིས་པར་ལམ་ཤེས་བཤད་པའི་རེས་སུ་གསུམ་པ་འདིར་གཞི་ཤེས་འཆད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཞེ་ན།
3.1.1
問:然則,說第二品道相智後,於此第三〔品〕宣說基智之理由為何?
3.1.2
དེའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། སྐབས་གཉིས་པར་བསྟན་པའི་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོའི་ལམ་རིམ་གྱིས་བསྡུས་པའི་ལམ་ཤེས་ཐོབ་པ་ལ། སྐབས་གསུམ་པར་བསྟན་པའི་སྐྱེས་བུ་འབྲིང་དང་ཐུན་མོང་བའི་ལམ་རིམ་གྱིས་བསྡུས་པའི་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་རྟོགས་པའི་བློ་ཐོབ་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པར་ཤེས་པའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.1.2
答:彼理即:因為令了知獲第二品所述上士道次所攝道相智,須先獲得通達第三品所宣說共中士道次所攝無常等十六行相之心故。
3.1.3
དེ་དགོས་ཏེ་ལམ་ཤེས་ཐོབ་པ་ལ་ཐེག་ཆེན་གྱི་སྦྱོར་ལམ་དྲོད་སོགས་བཞི་ཐོབ་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས། དེ་ལ་ཐེག་ཆེན་དུ་སེམས་དང་པོར་བསྐྱེད་པའི་ཚོགས་ལམ་ཐོབ་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས། དེ་ལ་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས། དེ་ལ་འདིར་བསྟན་པའི་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་རྟོགས་པའི་ཉམས་ལེན་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པའི་ཕྱིར།
3.1.3
此乃必要,因獲得道相智之前,須先獲得大乘加行道煖等四法,而此須先證得大乘初發心之資糧道,此又須先獲得大悲,此又須先獲得此示通達無常等十六行相之修持故。
3.1.4
དེ་ཡང་ཉི་སྣང་ལས། ད་ནི་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་བཤད་པར་བྱའོ། །དེ་ལ་རེ་ཞིག་འཁོར་བ་དང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་མི་གནས་པའི་དབང་དུ་མཛད་པས། ཞེས་དང༌། འགྲེལ་ཆེན་ལས། གཞི་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་མེད་པར་ལམ་ལེགས་པར་ཡོངས་སུ་ཤེས་པར་མི་འགྱུར་བས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་ཞེས་དང༌། འགྲེལ་པ་འདིར་ཡང༌། གཞི་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་མེད་པར་ལམ་ལེགས་པར་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་མེད་པས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད། ཞེས་གསུངས།
3.1.4
此復,如《二萬頌光明釋》云:「今當說一切智,於此,以不住輪迴、涅槃而言。」《莊嚴光明釋》云:「若未了知一切基,將不善了知道,故〔說〕一切智。」《明義釋》云:「不完善了知一切事物,則不圓滿了知道;故〔說明〕一切智。」
3.1.5
འོ་ན་སྐབས་གསུམ་པས་གཞི་ཤེས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་གཏན་ལ་དབབ་བྱའི་གཙོ་བོར་མཛད་པ་ཡིན་ཞེ་ན།
3.1.5
然則,第三品以何基智作主要決擇?
3.1.6
སྔ་མ་ཁ་ཅིག གཞི་བདེན་སྟོང་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་གཉེན་པོ་གཞི་ཤེས་སུ་ཐ་སྙད་བྱས་པ་དེ་ཡིན་ཞེས་ཟེར། ཡང་ཁ་ཅིག མི་མཐུན་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་དེ་ཡིན་ཟེར།
3.1.6
昔有云:「此即是於現前通達基法諦實空本智,取名為『對治基智』。」又有云:「所治品基智是彼。」
3.1.7
དང་པོ་མི་རིགས་ཏེ། གཞི་བདེན་སྟོང་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་གཉེན་པོ་གཞི་ཤེས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འཕགས་སེང་གང་གིས་ཀྱང་མ་མཛད་པའི་ཕྱིར། གཉིས་པ་མི་རིགས་ཏེ། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་དེ་རྒྱན་གྱི་ཆེད་དུ་བྱ་བའི་གདུལ་བྱས་རང་རྒྱུད་ལ་བསྐྱེད་ནས་ཉམས་སུ་མི་ལེན་པའི་ཕྱིར།
3.1.7
初者不合理,因聖、獅二師未曾名現前通達基法諦實空本智,為「對治基智」故。第二不合理,因所治品基智,非《現觀莊嚴論》特意所化於自相續中生起而修持故。
3.1.8
རང་གི་ལུགས་ནི། གཟུགས་ནི་མི་རྟག་པ་ཉིད་དུ་ཡིད་ལ་བྱའོ་ཞེས་པའི་མདོའི་བསྟན་དོན་དུ་གྱུར་པའི་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་འཕགས་ཀྱི་མཁྱེན་པ་སྐབས་གསུམ་པའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་གཞི་ཤེས་ཡིན་ཏེ། སྔར་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཐོང་སྒོམ་གྱི་ལམ་མཐའ་གཉིས་རྣམ་པར་དག་པའི་ལམ་དུ་བསྟན་པ་ནི་མཐའ་གཉིས་འགོག་བྱེད་ཀྱི་ལག་རྗེས་མི་འདྲ་བ་གང་གིས་འཇོག་པ་ཡིན་སམ་པ་ལ། ཤེས་པས་སྲིད་ལ་མི་གནས་ཤིང༌། །ཞེས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ་ཉིད་སྲིད་མཐའ་འགོག་བྱེད་དུ་གསུངས་ཤིང་དེ་ཉིད་སྐབས་འདིར་འཆད་པའི་ཕྱིར།
3.1.8
自宗:宣說「作意色是無常」之經所示義之現證無常等十六行相之菩薩聖者智,乃第三品主要所示之基智,因前宣說菩薩見、修道乃〔離〕二邊之清淨道,作是念言:「以何留下破二邊之不同手跡?」由「智不住諸有」闡述現前通達無常等十六行相本智乃是能破有邊,今此述說故。
3.1.9
འོ་ན་སྐབས་འདིར་གཞི་ཤེས་འཆད་མི་རིགས་པར་ཐལ། སྐབས་གཉིས་པར་གཞི་ཤེས་བསྟན་ཟིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྐབས་གཉིས་པར་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་བསྟན་ཟིན་པའི་ཕྱིར་ཟེར་ན།
3.1.9
難:然則,若謂今此述說基智理應不合理,因第二品已示基智故,因第二品已宣說現前通達無常等十六行相之本智故。
3.1.10
ཐལ་འགྱུར་དང་པོ་ལ་མ་ཁྱབ་སྟེ། སྐབས་གཉིས་པར་དེ་བསྟན་ཟིན་ཀྱང་སྐབས་འདིར་དེ་བསྟན་པ་ལ་རྒྱུ་མཚན་དང་དགོས་པ་ཁྱད་པར་ཅན་ཡོད་པར་བཤད་ཟིན་པ་ལྟར་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.1.10
答:於第一應成不周遍,因第二品已宣說彼,然今此所宣說彼,如前已說有特殊理由與旨趣。
3.1.11
དེ་ལྟར་ཡང་འགྲེལ་ཆེན་ལས། ལམ་ཤེས་པ་ཉིད་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཉན་ཐོས་ལ་སོགས་པའི་ལམ་ཡང་བཤད་པས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་བཤད་པ་མིན་ནམ་ཡང་ཅིའི་ཕྱིར་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་ལོགས་ཤིག་ཏུ་བསྟན་ཞེ་ན། དེ་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ།
3.1.11
此復,如《莊嚴光明釋》云:「於道相智時,亦宣說聲聞等道,豈非〔已〕宣說一切智?復何故另示一切智?當闡明。
3.1.12
དེ་ལ། ལམ་ཤེས་ཉིད་ཀྱི་ཚུལ་ལ་ནི། །འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་དག་གི། རྣམ་པ་མི་དམིགས་སོ་ནས་ནི། །ཉན་ཐོས་ལམ་འདི་ཤེས་པར་བྱ། །ཞེས་མི་དམིགས་པར་བསྒོམས་པ་ལ་སོགས་པའི་རིམ་གྱིས་ཉན་ཐོས་ལ་སོགས་པའི་ལམ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་བསྒོམ་པར་བྱའོ་ཞེས་བརྗོད་པ་ཡིན་ནོ། །
3.1.12
於此,如云:『道相智理中,由諸四聖諦,行相不可得,當知聲聞道。』此言以修習不可得等次第,菩薩應當修習聲聞等道。
3.1.13
དེ་བས་ན་མི་རྟག་པ་ལ་སོགས་པའི་རྣམ་པ་འཕངས་པ་རྣམས་ཀྱིས་གཞི་མ་ལུས་པ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ཡིན་པའི་དོན་དུ་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་ལོགས་ཤིག་ཏུ་བཤད་པར་བཟུང་ངོ༌། །ཞེས་གསུངས།
3.1.13
是故,諸所牽引無常等行相,乃為了知無餘基法而另說一切智,應〔如是〕解。」
3.1.14
དེ་ལྟ་བུའི་གཉེན་པོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་དེ་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ལ་མི་གནས་པར་འཆད་པ་ལ། མདོའི་དབང་དུ་བྱས་ན། རབ་འབྱོར་གྱིས་གསོལ་བ། བཅོམ་ལྡན་འདས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ནི་ཚུ་རོལ་གྱི་མཐའ་མ་ལགས། ཕ་རོལ་གྱི་མཐའ་མ་ལགས། གཉིས་ཀྱི་བར་ན་མི་དམིགས་ལགས་སོ་ཞེས་སྔར་བཤད་པའི་ཡུམ་དེ་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ལ་མི་གནས་པར་རབ་འབྱོར་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་བསྟན།
3.1.14
闡述此等對治基智不住於有寂邊,若以經而言:「善現白言:世尊!諸菩薩摩訶薩,般若波羅蜜多非此岸、非彼岸邊、二岸中不可得。」言之前所述佛母不住有寂邊,以「善現⋯⋯」等文所示。
3.1.15
དེའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་བ་ལ། ཚུ་རོལ་ཕ་རོལ་མཐའ་ལ་མིན། །ཞེས་སོགས་ཤླཽཀ་གཅིག་གསུངས།
3.1.15
為釋彼意趣,論云:「非此岸彼岸⋯⋯」等一偈頌。
3.1.16
འོ་ན་གཞི་ཤེས་པའི་ཤེར་ཕྱིན་དེ་སྲིད་ཞི་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་ལ་མི་གནས་མོད། བར་ན་མི་གནས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན།
3.1.16
問:然則,了知基法之般若波羅蜜多,雖不住有、寂二邊,然亦不住中間之理由為何?
3.1.17
དེའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། དོན་དམ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་མི་གནས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། རྒྱུ་མཚན་དེ་རྣམས་ཉིད་ཀྱིས་ན་གཞི་ཤེས་པའི་ཤེར་ཕྱིན་དེ་སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་ལ་ཉེ་བར་སྒྲུབ་པ་ནི་རྩ་བའི་དངོས་བསྟན་ཡིན་ལ། ཤུགས་བསྟན་ཉན་རང་ལ་རིང་ལམ་དུ་སྒྲུབ་པ་ནི།ཉན་ཐོས་ལ་སོགས་པ་དུས་གསུམ་མཉམ་པ་ཉིད་དུ་ཤེས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར། ཞེས་འགྲེལ་པ་ནས་ཁ་བསྐང་ནས་འཆད་དོ། །
3.1.17
答:彼理由即是因就勝義而言,不住此二者中間故。「因彼等理由,成立此了知基法之般若波羅蜜多近〔諸〕佛菩薩,乃根本頌直接顯示;順帶顯示成立聲緣是遠道,以聲聞等不了知三世平等故。」上言為釋中補述。
3.1.18
འོ་ན། ཤེས་པས་སྲིད་ལ་མི་གནས་ཤིང༌། །སྙིང་རྗེས་ཞི་ལ་མི་གནས་དང༌། །ཞེས་པའི་དོན་གང་ཞེ་ན།
3.1.18
然則,何為「智不住諸有,悲不滯涅槃」之義?
3.1.19
འདི་ལ་མཁས་པ་ཁ་ཅིག རྐང་པ་དང་པོས་ཤེས་པས་སྲིད་མཐའ་ལ་མི་གནས་པའི་གཞི་ཤེས་བསྟན། དཔེར་ན་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་ལྟ་བུ། རྐང་པ་གཉིས་པས་སྙིང་རྗེས་ཞི་མཐའ་ལ་མི་གནས་པའི་གཞི་ཤེས་བསྟན། དཔེར་ན་བྱང་སེམས་མཐོང་ལམ་པའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་ལྟ་བུ་ཟེར་བ་མི་རིགས་ཏེ།
3.1.19
於此,有學者曰:「首句示智不住有邊之基智,如現前通達補特伽羅無我之菩薩見道;次句示悲不住寂邊之基智,如見道菩薩相續之大悲。」
3.1.20
བྱང་སེམས་མཐོང་ལམ་པའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་གཞི་ཤེས་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.1.20
此不合理,因見道菩薩相續之大悲非基智故。
3.1.21
རང་གི་ལུགས་ནི།རྐང་པ་དང་པོས་ཤེས་པས་སྲིད་མཐའ་ལ་མི་གནས་པའི་ལམ་ཤེས་བསྟན།དཔེར་ན་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་ལྟ་བུ། རྐང་པ་གཉིས་པས་སྙིང་རྗེས་ཞི་མཐའ་ལ་མི་གནས་པའི་ལམ་ཤེས་བསྟན། དཔེར་ན་བྱང་སེམས་མཐོང་ལམ་པའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་ལྟ་བུའོ།།
3.1.21
自宗:首句示智不住有邊之道相智,如現前通達補特伽羅無我之菩薩見道;次句示悲不住寂邊之道相智,如見道菩薩相續之大悲。
3.1.22
འོ་ན་འདིར་བསྟན་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་དེ་གང་ཞེ་ན།
3.1.22
然則,此示有、寂邊為何?
3.1.23
འདི་ལ་གསུམ་སྟེ། འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་ཏེ་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ངོས་བཟུང་བ་དང༌། འདིར་བསྟན་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་ཏེ་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ངོས་བཟུང་བ་དང༌། འདིར་བསྟན་བྱང་སེམས་ལམ་ལ་ལྟོས་ཏེ་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ངོས་བཟུང་བའོ།།
3.1.23
此有三:認知此示觀待世俗之有寂邊、認知此示觀待勝義之有寂邊、認知此示觀待菩薩道之有寂邊。
3.1.24
དང་པོའི་དབང་དུ་བྱས་ན། འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ། ཚུ་རོལ་གྱི་མཐའ།འཁོར་བའི་མཐའ། རྟག་མཐའ་རྣམས་དོན་གཅིག དཔེར་ན་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་དབང་གིས་ཡུན་རིང་པོར་ཉིང་མཚམས་སྦྱོར་བ་ལྟ་བུ།་དེ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཚུ་རོལ་གྱི་མཐའ་འཁོར་བ་རྟག་པའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་པས་བསྟན།
3.1.24
若就初者而言,此示觀待世俗之有邊、此岸邊、輪迴邊、常邊同義,例如:由業與煩惱之力長時結生。彼由「以慧之此岸邊—輪迴常性[注]」顯示。
3.1.25
འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་ཞི་མཐའ། ཕ་རོལ་གྱི་མཐའ། མྱང་འདས་ཀྱི་མཐའ། ཆད་མཐའ་རྣམས་དོན་གཅིག དཔེར་ན་སྲིད་པར་སྐྱེ་བ་ཆད་ཙམ་གྱིས་ཐོབ་པའི་མྱང་འདས་ལྟ་བུ། དེ་ནི་སྙིང་རྗེས་ཕ་རོལ་གྱི་མཐའ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཆད་པའི་མཚན་ཉིད་ཞེས་པས་བསྟན།
3.1.25
此示觀待世俗之寂邊、彼岸邊、涅槃邊、斷邊同義,例如:僅憑斷滅受生於有所得之涅槃。彼由「以悲之彼岸邊—斷滅涅槃性[注]」文示之。
3.1.26
གཉིས་པ་འདིར་བསྟན་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ངོས་བཟུང་བ་ནི། རྟག་པ་མཐའ་བཟུང་གི་སྒོ་ནས་འཁོར་བ་བདེན་གྲུབ་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་དང༌། མྱང་འདས་བདེན་གྲུབ་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་ཞི་མཐའ་འཇོག འཁོར་བ་ལ་དོར་བྱར་བདེན་པར་ཞེན་པའི་བདེན་འཛིན་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་དང༌། མྱང་འདས་ལ་བླང་བྱར་བདེན་པར་ཞེན་པའི་བདེན་འཛིན་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་ཞི་མཐའ་ཡིན་ཞེས་ལམ་སྒྲིགས་ལས་བཤད།
3.1.26
第二、認知此示觀待勝義之有寂邊,就假設之門安立:輪迴諦實成立,為觀待勝義之有邊;涅槃諦實成立,為觀待勝義之寂邊。〔又〕耽著輪迴為諦實所捨之實執,為觀待勝義之有邊;耽著涅槃為諦實所取之實執,為觀待勝義之寂邊,乃《理序道論》中所說。
3.1.27
གསུམ་པ་འདིར་བསྟན་བྱང་སེམས་ལམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ངོས་བཟུང་བ་ནི། སྲིད་པར་སྐྱེ་བ་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་དོར་བྱར་ཞེན་པ་འདིར་བསྟན་བྱང་སེམས་ལམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་ཡིན། དེ་ནི་དངོས་པོ་མེད་པར་དམིགས་པ་ཉིད་ཀྱིས་འཁོར་བ་ལ་གནས་པ་ཡིན་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཞེས་པས་བསྟན།
3.1.27
第三、認知此示觀待菩薩道之有寂邊,耽著投生於「有」絕對是所捨,乃此示觀待菩薩道之有邊,由「應知彼以緣無事而住輪迴[注]」顯示。
3.1.28
སྲིད་པར་སྐྱེ་བ་ཆད་ཙམ་གྱིས་ཐོབ་པའི་མྱང་འདས་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་བླང་བྱར་ཞེན་པ་འདིར་བསྟན་བྱང་སེམས་ལམ་ལ་ལྟོས་པའི་ཞི་མཐའ་ཡིན། དེ་ནི་དངོས་པོ་མེད་པར་དམིགས་པ་ཉིད་ཀྱིས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་གནས་པ་ཡིན་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཞེས་པས་བསྟན།
3.1.28
耽著唯斷投生於有所得之涅槃絕對是所取,乃此示觀待菩薩道之寂邊,由「應知彼以緣無事而住涅槃」顯示。
3.1.29
དེས་ན་སྐབས་འདིའི་འགྲེལ་པར། སྙིང་བརྩེ་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་སྲིད་མཐའ་ལ་གནས་པར་གསུངས་པ་བྱང་སེམས་ལམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་ལ་དགོངས་སོ།
3.1.29
是故,此處之釋本云:慮及觀待菩薩道之有邊而言「離悲,故住於 有邊。」
3.1.30
།འོ་ན། འདིར་བསྟན་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་ཇི་ལྟར་ཡོད་ཅེ་ན།
3.1.30
問:然則,有何補特伽羅住於此示有寂邊?
3.1.31
དེ་ཡང་ཉན་རང་དགྲ་བཅོམ་རྣམས་འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་ལ་མི་གནས་ཤིང་ཞི་མཐའ་ལ་གནས་པར་འཇོག་སྟེ། སྲིད་པ་ཟད་པར་སྤངས་པའི་ཆད་པའི་མྱང་འདས་ལ་གནས་པའི་ཕྱིར། ཉན་རང་སློབ་པ་འཕགས་པ་རྣམས་འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་ལ་གནས་ཤིང༌། ཞི་མཐའ་ལ་མི་གནས་ཏེ་ལས་ཉོན་གྱི་དབང་གིས་འཁོར་བར་སྐྱེ་བ་ལེན་ཞིང་མྱང་འདས་མ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར།
3.1.31
答:此復,聲緣阿羅漢不住此示觀待世俗有邊,然安立住於寂邊,因安住於盡斷有之「斷涅槃」故。諸聲緣有學聖者,住於此示觀待世俗之有邊,然非住於寂邊,因由業與煩惱之力而受生於輪迴,且未得涅槃故。
3.1.32
བྱང་སེམས་འཕགས་པ་རྣམས་འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ལ་མི་གནས་ཏེ།དེས་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་འགོག་བྱེད་ཐབས་ཤེས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱིས་ཟིན་པའི་གཉེན་པོ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར།
3.1.32
諸菩薩聖者不住於此示觀待世俗之有寂邊,因彼已得能遮有寂邊之殊勝方便智慧所攝對治故。
3.1.33
དམན་ལམ་སྔོན་དུ་མ་སོང་བའི་བྱང་སེམས་མོས་སྤྱོད་པ་རྣམས་འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་ལ་གནས་ཏེ། ལས་ཉོན་གྱིས་འཁོར་བར་སྐྱེ་བ་ལེན་པའི་ཕྱིར། བྱང་སེམས་ལམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་ལ་ནི་མི་གནས་ཏེ། སྲིད་པར་སྐྱེ་བ་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་དོར་བྱར་མི་བྱེད་པའི་ཕྱིར།
3.1.33
未曾入劣道之勝解行菩薩眾,安住於此示觀待世俗之有邊,因由業煩惱而受生於輪迴故。不住於觀待菩薩道之有邊,因未視受生於有為絕對所捨故。
3.1.34
འོ་ན། འདིར་བསྟན་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་འགོག་བྱེད་ཀྱི་ལམ་དེ་གང་ཞེ་ན།
3.1.34
問:然則,此示能遮有寂邊之道為何?
3.1.35
མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་འཕགས་ཀྱི་མཁྱེན་པ་དེ། འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་འགོག་བྱེད་ཡིན་ཏེ། འཁོར་བར་སྐྱེ་བའི་རྒྱུའི་གཙོ་བོ་ནི་ཉོན་མོངས་ཅན་གྱི་མ་རིག་པ་ཡིན་ལ་དེ་འགོག་པའི་གཉེན་པོའི་རིགས་སུ་གནས་པའི་ཕྱིར།
3.1.35
答:現證無常等十六行相之菩薩聖者智,是此示能遮觀待世俗之有邊,因受生於輪迴之主因是染污無明,而此是遮除彼之對治之住類故。
3.1.36
བྱང་སེམས་མཐོང་ལམ་པའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་དེ་འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་ཞི་མཐའ་འགོག་བྱེད་ཡིན་ཏེ།ཞི་མཐར་ལྟུང་བའི་རྒྱུའི་གཙོ་བོ་ནི་རང་དོན་ཡིད་བྱེད་ཡིན་ལ་དེ་འགོག་པའི་གཉེན་པོའི་རིགས་སུ་གནས་པའི་ཕྱིར།
3.1.36
見道位菩薩相續之大悲心,是此示能遮觀待世俗之寂邊,因墮寂邊之主因乃自利作意,而〔此〕是遮除彼之對治之住類故。
3.1.37
དུས་གསུམ་བདེན་སྟོང་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ལམ་ཤེར་ཕྱིན་དེ་འདིར་བསྟན་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་འགོག་བྱེད་ཡིན་ཏེ། སྲིད་ཞི་བདེན་སྟོང་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.1.37
現證三世諦實空之道般若,是此示能遮觀待勝義之有寂邊,因是現證有寂諦實空之本智故。
3.1.38
སྙིང་རྗེ་དང་སྨོན་ལམ་གྱི་དབང་གིས་སྲིད་པར་སྐྱེ་བ་ཡང་དང་ཡང་དུ་བླངས་ནས་སེམས་ཅན་གྱི་དོན་སྒྲུབ་པར་འདོད་པའི་བསམ་པ་ཁྱད་པར་ཅན་ནི་བྱང་སེམས་ལམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་འགོག་བྱེད་ཡིན་ཏེ། ཐབས་ཤེས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ཟིན་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཁྱེན་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.1.38
由悲願力欲想數數受生於有,而成辦有情利益之殊勝意樂,是能遮觀待菩薩道之有寂邊,因是殊勝方便智慧所攝持之菩薩智故。
3.1.39
དེས་ན་བྱང་སེམས་འཕགས་པའི་རྒྱུད་ཀྱི་ཤེས་རབ་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ལག་རེས་ཡོད་དེ། བདག་མེད་རགས་པ་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་དེས་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་འགོག བདག་མེད་ཕྲ་མོ་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་དེས་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་སྲིད་མཐའ་འགོག་པའི་ཕྱིར། དེའི་རྒྱུད་ཀྱི་ཐབས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ལག་རྗེས་ཀྱང་ཡོད་དེ། འདིར་བསྟན་ཀུན་རྫོབ་ལ་ལྟོས་པའི་ཞི་མཐའ་འགོག་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར།
3.1.39
是故,菩薩聖者相續之殊勝智慧之手跡:乃由證悟粗分無我慧遮除觀待世俗之有邊,由證悟細分無我慧遮除觀待勝義之有邊。其相續中殊勝方便之手跡亦即遮除此示觀待世俗之寂邊。
3.1.40
འོ་ན་གཞི་ཤེས་པའི་ཤེར་ཕྱིན་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ལ་མི་གནས་པས་སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་ལ་ཉེ་བ་དང་ཉན་རང་ལ་རིང་བ་གྲུབ་མོད་རྒྱུ་མཚན་གཞན་ཡང་ཡོད་དམ་ཞེ་ན།
3.1.40
問:然則,了知基法之般若波羅蜜多不住有寂邊,是故證成近於佛菩薩、遠於聲緣,尚有諸餘理由?
3.1.41
རྒྱུ་མཚན་དེ་འཆད་པ་ལ། མདོའི་དབང་དུ་བྱས་ན། སྔར་སྲིད་ཞིའི་མཐའ་ལ་མི་གནས་པར་བསྟན་པའི་ཡུམ་ལ་བདེན་པར་བཟུང་བའི་ཉེས་དམིགས་རབ་འབྱོར་གྱིས་གསོལ་པ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་རིགས་ཀྱི་བུའམ་རིགས་ཀྱི་བུ་མོ་ཐབས་མི་མཁས་པས་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་འདི་ལ་དམིགས་པའི་ཚུལ་དུ་ཤེས་པར་བགྱིད་ན། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་འདི་འདོར་བར་འགྱུར་རོ། །རིང་དུ་བགྱིད་དོ། །ཞེས་སོགས་ཀྱིས་བསྟན།
3.1.41
答:闡述彼理由,以經而言,〔就〕諦實執取前述不住有寂邊佛母之過患,由「善現曰:『世尊!大乘善男子、善女人,不方便善巧,於般若波羅蜜多,以可得了知,則捨般若波羅蜜多,令遠矣!』」等文示之。
3.1.42
བདེན་པར་མ་བཟུང་བའི་ཕན་ཡོན་རབ་འབྱོར་གྱིས་གསོལ་པ། བཅོམ་ལྡན་འདས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་རྣམས་ཆགས་པ་མ་མཆིས་པར་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་འདི་ལེགས་པར་བཤད་པ་དང༌། ལེགས་པར་མཐར་ཕྱིན་པའི་བར་ནི་ངོ་མཚར་ཆེའོ། །ཞེས་སོགས་ཀྱིས་བསྟན། དེའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་བ་ལ་བསྟན་བཅོས་སུ། དེ་ནི་མཚན་མར་དམིགས་སྒོ་ནས། །ཞེས་སོགས་གསུངས།
3.1.42
〔就〕不執取為諦實之勝利,由「善現白曰:『世尊!諸菩薩摩訶薩不貪,善說此般若波羅蜜多,乃至能善究竟,極為稀有⋯⋯』」等文示之。為釋彼意趣,論云:「彼由緣相門⋯⋯」。
3.1.43
དེ་ཡང་གཞུང་འདི་གང་ལས་འཕྲོས་ན། དུས་རྣམས་མཉམ་པ་ཉིད་ཤེས་ཕྱིར། ཞེས་པའི་སྐབས་སུ་ཁྱད་པར་གསུམ་ལྡན་གྱི་གཞི་ཤེས་པའི་ལམ་ཤེར་ཕྱིན་ཆོས་ཅན། སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་ལ་ཉེ་བ་དང་ཉན་རང་ལ་རིང་བ་ཡིན་ཏེ། དུས་གསུམ་བདེན་སྟོང་མཉམ་པ་ཉིད་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་ཟིན་པའི་ལམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.1.43
此復,此由何文延伸而出:宣說「知三世平等」時,具足三種差別之了知基法之道般若為有法,是近於佛菩薩、遠於聲緣,因是現證三世諦實空平等性之本智所攝之道故。
3.1.44
ཞེས་བསྟན་པ་ནི་གང་ལ་རྩོད་པའི་གཞི་ཡིན། གང་ཟག་གང་གིས་རྩོད་ན།
3.1.44
問:此述諍辯之處,由何補特伽羅興辯?
3.1.45
ཉན་རང་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པ་ཡོད་པར་བཞེད་པའི་ཐེག་ཆེན་གྱི་གྲུབ་མཐའ་སྨྲ་བས་རྩོད།
3.1.45
答:由主張聲緣中有通達法無我之宣說大乘宗義者辯。
3.1.46
ཚུལ་ཇི་ལྟར་རྩོད་ན། ཇི་སྐད་བཤད་པའི་ཁྱབ་པ་མ་ངེས་པར་ཐལ། འཕགས་པ་ཡིན་ན་དུས་གསུམ་བདེན་སྟོང་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་མྱོང་བའི་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འཕགས་པ་ཡིན་ན་གཞིའི་གནས་ལུགས་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་མྱོང་བས་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འཇིག་རེན་ལས་འདས་པར་བསྟོད་པ་ལས། རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་གང༌། །དེ་ཉིད་ཁྱོད་ནི་སྟོང་པར་བཞེད། །ཅེས་འབྱུང་ཟེར།
3.1.46
問:如何辯?如是所說之周遍理應不決定,因凡是聖者周遍曾現證三世諦實空故。因凡是聖者周遍曾現證基法之實相故,如《出世間讚》云:「凡是緣起法,汝許為空性。」如是辯。
3.1.47
ལན་ནི་དུས་གསུམ་བདེན་སྟོང་མཉམ་པ་ཉིད་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་ཟིན་པའི་ལམ་ཡིན་ན་སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་ལ་ཉེ་བ་དང་འདིར་བསྟན་ཉན་རང་ལ་རིང་བས་ཁྱབ་སྟེ། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་དེ་འབྲས་ཡུམ་ལ་རིང་བའི་གཞི་ཤེས་ཡིན། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་དེ་འབྲས་ཡུམ་ལ་ཉེ་བའི་གཞི་ཤེས་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.1.47
答:現證三世諦實空平等性之本智所攝之道,周遍近於佛菩薩、遠於此示聲聞,因現證補特伽羅無我之聲聞見道,是遠於果佛母之基智;現證補特伽羅無我之菩薩見道,是鄰近果佛母之基智故。
3.1.48
རྟགས་དང་པོ་སྒྲུབ་པ་ལ། དེ་ནི་མཚན་མར་དམིགས་སྒོ་ནས། །ཐབས་མ་ཡིན་པས་རིང་བ་སྟེ། །ཅེས་པ་དང༌། རྟགས་གཉིས་པ་སྒྲུབ་པ་ལ། །དེ་ནི་ཐབས་ལ་མཁས་པ་ཡིས། །ཡང་དག་ཉེ་བ་ཉིད་དུ་བཤད། །ཞེས་གསུངས།
3.1.48
為成立第一因,云:「彼由緣相門,非方便故遠。」為成立第二因,云:「由善巧方便,即說為鄰近。」
3.1.49
སྐབས་འདིའི་རྩོད་པ་དང་ལན་འདི་སྐད་དུ་སྨྲ་བར་བྱ་ཡི། ཁ་ཅིག་འདོད་པ་ལྟར་དུས་གསུམ་བདེན་སྟོང་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པ་མཐར་ཕྱིན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཡིན་ན། སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་ལ་ཉེ་བ་དང་ཉན་རང་ལ་རིང་བས་ཁབ་མ་ཁྱབ་རྩོད་པ་མིན་ཏེ། ཕྱོགས་སྔ་མ་སྨྲ་བ་པོས་ཀྱང་དེ་ལྟར་ཁྱབ་པར་ཞལ་གྱིས་བཞེས་པའི་ཕྱིར།
3.1.49
此之辯、答當如是解,非如有云此是諍辯現證三世諦實空之究竟本智,周遍近於佛菩薩、遠於聲緣與否,因主張前說者亦承許如是周遍故。
3.1.50
འོ་ན་སྔར་རིགས་ཀྱི་སྐབས་སུ་ཉན་རང་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པ་ཡོད་པར་བཤད་པ་དང་འགལ་ལོ་ཞེ་ན་མི་འགལ་ཏེ།
3.1.50
問:然則,與先前種性時宣說有證法無我之聲緣相違?
3.1.51
དེ་ནི་གཞུང་སོ་སོའི་སྟོན་ཚུལ་ཐ་དད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། རིགས་ཀྱི་སྐབས་ནས་དངོས་སུ་བསྟན་པའི་ཉན་རང་གིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རོགས། སྐབས་འདིར་དངོས་སུ་བསྟན་པའི་ཉན་རང་གིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མ་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཐབས་ལ་མཁས་མི་མཁས་ཀྱི་དོན་ནི་དོན་འགྲེལ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ན་སྔར་བཤད་པའི་མཐའ་གཉིས་འགོག་བྱེད་གྱི་ལམ་ཡོད་མེད་ལ་རིགས་ཀྱང་སློབ་དཔོན་གྱིས་འགྲེལ་པར་སྟོང་ཉིད་སྟོན་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང་ལྡན་མི་ལྡན་ལ་བཤད་དོ།།
3.1.51
答:否也,因各別章節之顯示之理不一故,因於宣說種性時所直接顯示之聲緣證悟法無我,而此處直接顯示之聲緣不證悟法無我故。善非善巧,依釋義而言,可解為有無先前所述能遮二邊之道,然阿闍黎釋論中解為有無開演空性之善知識。
3.1.52
འོ་ན་མཚན་འཛིན་གྱིས་བཅིངས་མ་བཅིངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཉེ་རིང་གི་ལམ་དུ་སྒྲུབ་ཚུལ་དེ་ལྟར་ཡིན་ན།ཉེ་རིང་གི་ལམ་དུ་སྒྲུབ་ཚུལ་གཞན་ཡོད་དམ་ཞེ་ན།
3.1.52
問:然則,由為相執所繫縛與否之門證成遠近道之理,若如是,是否有餘證成遠近道之理?
3.1.53
དེ་འཆད་པ་ལ། མདོའི་དབང་དུ་བྱས་ན་དེ་ནས་ཚེ་དང་ལྡན་པ་ཤཱ་རིའི་བུས། ཚེ་དང་ལྡན་པ་རབ་འབྱོར་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་སྨྲས་སོ། །ཚེ་དང་ལྡན་པ་རབ་འབྱོར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལ་སྤྱོད་པའི་ཚེ་ཆགས་པ་དང་བཅས་པ་ནི་གང་ཡིན། མ་ཆགས་པ་ནི་གང་ཡིན། ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། རབ་འབྱོར་གྱིས་སྨྲས་པ། འདི་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་ཐབས་མི་མཁས་པས་གཟུགས་སྟོང་ཞེས་བྱ་བར་འདུ་ཤེས་ན་ཆགས་པའོ། །ཞེས་སོགས་གསུངས། དེའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་བ་ལ་བསྟན་བཅོས་སུ། གཟུགས་སོགས་ཕུང་པོ་སྟོང་ཉིད་དང༌།ཞེས་སོགས་ཤླཽཀ་ལྔ་གསུངས།
3.1.53
答:為述說此,以經而言:「之後,具壽舍利子白具壽善現曰:『具壽善現!諸菩薩摩訶薩行波羅蜜多時,何謂具貪、不貪?』所問之答,善現曰:『於此,菩薩摩訶薩不善巧方便想:色空,是貪⋯⋯』」等。為釋彼意趣,論云:「色蘊等空性⋯⋯」等五頌。
3.1.54
མདོ་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ཀྱིས། དེ་ནི་མཚན་མར་དམིགས་སྒོ་ནས། ཞེས་སོགས་བཤད་བྱ་རྩ་བའི་མདོ་དང་བཅས་པ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་ཡིན་ཏེ། གཟུགས་སོགས་ཕུང་པོ་སྟོང་ཉིད་དང༌། ཞེས་སོགས་རྐང་པ་བཞི་དང༌། རྒྱལ་ལ་སོགས་ལ་ཆགས་པ་ཕྲ། །ཅེས་པ་གཅིག་གིས་ཉན་རང་གི་གཞི་ཤེས་མཚན་འཛིན་གྱིས་བཅིངས་པའི་སྒོ་ནས་འབྲས་ཡུམ་ལ་རིང་བར་བསྟན།
3.1.54
由此經論二者廣說「彼由緣相門⋯⋯」等以及彼所詮釋根本經,「色蘊等空性⋯⋯」等四句、「執佛等微細」一句,顯示聲緣基智是以執相所繫縛之門遠於果佛母。
3.1.55
སྦྱིན་ལ་སོགས་ལ་ངར་འཛིན་མེད། །ཞེས་སོགས་རྐང་པ་གསུམ་དང༌། ཆོས་ཀྱི་ལམ་ནི་རང་བཞིན་གྱིས། །ཞེས་སོགས་རྐང་པ་གཉིས་དང༌། ཆོས་རྣམས་རང་བཞིན་གཅིག་པར་ནི། །ཞེས་སོགས་རྐང་པ་གཉིས་དང༌། མཐོང་བ་ལ་སོགས་བཀག་པ་ཡི། །ཞེས་སོགས་རྐང་པ་གཉིས་དང༌། གཟུགས་ལ་སོགས་པ་མི་ཤེས་ཕྱིར། །ཞེས་སོགས་རྐང་པ་གཉིས་ཏེ་གཞུང་ཚན་ལྔས་བྱང་སེམས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་ཐབས་ཤེས་ཁྱད་པར་ཅན་གཉིས་དང་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་འབྲས་ཡུམ་ལ་ཉེ་བར་བསྟན་པའི་ཕྱིར།
3.1.55
「施等無我執⋯⋯」等三句、「法道最甚深⋯⋯」等二句、「知諸法性一⋯⋯」等二句、「由遣除見等⋯⋯」等二句與「色等不可知⋯⋯」等二句,共五段文顯示菩薩基智,以具足殊勝智慧方便之門鄰近於果佛母。
3.1.56
དང་པོ་གྲུབ་སྟེ། གཟུགས་སོགས་ཕུང་པོ་སྟོང་ཉིད་དང༌། །ཞེས་སོགས་ཀྱིས་གཞི་ལ་མཚན་འཛིན་གྱིས་བཅིངས་པ་དང༌། སྦྱིན་སོགས་བྱང་ཆུབ་ཕྱོགས་རྣམས་ལ། ཞེས་སོགས་ཀྱིས་ལམ་ལ་མཚན་འཛིན་གྱིས་བཅིངས་པ་དང༌། རྒྱལ་ལ་སོགས་ལ་ཆགས་པ་ཕྲ། །ཅེས་པས་འབྲས་བུ་ལ་མཚན་འཛིན་གྱིས་བཅིངས་པ་དེ་བསྟན་པའི་ཕྱིར། ཕྱི་མ་གྲུབ་སྟེ། གཞུང་དེ་རྣམས་ཀྱིས་བྱང་སེམས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་བདེན་སྟོང་དུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཟིན་པར་བསྟན་པའི་ཕྱིར།
3.1.56
初者成立,由「色蘊等空性⋯⋯」等文揭示於基法為相執所繫縛,「施等菩提分⋯⋯」等文揭示於道為相執所繫縛,「執佛等微細」揭示於果為相執所繫縛故。後者成立,因此等文述說菩薩基智為現證基道果諦實空之智慧所攝持故。
3.1.57
དེ་ལྟར་ན་མི་མཐུན་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་དང་འབྲས་ཡུམ་ལ་རིང་བའི་གཞི་ཤེས་དོན་གཅིག་པ་དང༌། གཉེན་པོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་དང༌། འབྲས་ཡུམ་ལ་ཉེ་བའི་གཞི་ཤེས་དོན་གཅིག་པར་གྲུབ་སྟེ། མི་མཐུན་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་ཞེས་པའི་མི་མཐུན་པ་བདེན་འཛིན་དང༌། གཉེན་པོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་ཞེས་པའི་གཉེན་པོ་བདེན་མེད་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་ལ་བྱེད་པར་སྔར་བཤད་པའི་རིགས་པས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར།
3.1.57
若如是,則證成所治品基智與遠於果佛母之基智同義,能治品基智與近於果佛母之基智同義,因前述正理可成立「所治品基智」之所治為實執,「能治品基智」之能治為證悟無諦實之慧。
3.2 基智之加行
གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྦྱོར་བ།
3.2 基智之加行
基智之加行
3.2.1
འོ་ན་སྔར་བཤད་པའི་ཉེ་ལམ་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་དེ་ཉམས་སུ་ལེན་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན།
3.2.1
問:然則,當如何修先前所述之近道—現證無常等十六行相之菩薩基智?
3.2.2
དེའི་ཉེ་རྒྱུ་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་དོན་སྤྱིའི་ཚུལ་གྱིས་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་སྦྱོར་བ་དང༌། དེ་ཟིན་བྱེད་སྟོང་ཉིད་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་དེ་འཆད་པ་ལ།
3.2.2
答:其近因—以義總方式通達無常等十六行相之菩薩基智加行,與能攝此之通達空性之菩薩加行。當述說此,
3.2.3
མདོའི་དབང་དུ་བྱས་ན། རབ་འབྱོར་གྱིས་གསོལ་བ། བཅོམ་ལྡན་འདས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལ་ཇི་ལྟར་སྤྱད་པར་བགྱི་ཞེས་ཞུས་པའི་ལན་དུ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་བཀའ་སྩལ་པ། རབ་འབྱོར་འདི་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལ་སྤྱོད་པའི་ཚེ་གལ་ཏེ་གཟུགས་ལ་མི་སྤྱོད་ན་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལ་སྤྱོད་དོ། །ཞེས་སོགས་གསུངས། དེའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་བ་ལ་བསྟན་བཅོས་སུ། གཟུགས་སོགས་དེ་མི་རྟག་སོགས་དང༌། ཞེས་སོགས་ཤླཽཀ་ཕྱེད་དང་གསུམ་གསུངས།
3.2.3
若以經而言:「善現啟白問曰:『世尊,菩薩摩訶薩如何行般若波羅蜜多?』世尊答曰:『善現,此處,菩薩摩訶薩行般若波羅蜜多時,倘不行色,即行般若波羅蜜多⋯⋯[注]」等文。為釋彼意趣,論云:「色等無常等⋯⋯」等二偈半。
3.2.4
དེ་ཡང་སྐབས་འདིར་བསྟན་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ལ་དུ་མ་ཡོད་དེ།་ཡུལ་གྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བ་བཞི།་ངོ་བོའི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བ་གསུམ། བྱེད་ལས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བ་གཉིས།་ཤེས་བྱེད་ཀྱི་དཔེའི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བ་གཅིག་ཏུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར།
3.2.4
此復,此示菩薩加行有許多,以境門可分為四、以體性門可分為三、以作用門可分為二、以能證之喻門有一種。
3.2.5
དང་པོ་ཡོད་དེ། ཀུན་རྫོབ་ལ་དམིགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་གསུམ། དོན་དམ་ལ་དམིགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་གཅིག་ཡོད་པའི་ཕྱིར་དང་པོ་ཡོད་དེ། ཁྱད་གཞི་ལ་བདེན་ཞེན་བཀག་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ། ཁྱད་ཆོས་ལ་བདེན་ཞེན་བཀག་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ། ཡོན་ཏན་གྱི་རྟེན་དུ་རྫོགས་མ་རྫོགས་ལ་བདེན་ཞེན་བཀག་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་རྣམས་སུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར།
3.2.5
初者,有三種緣世俗之菩薩加行,有一種緣勝義之菩薩加行。初者成立,因有於差別事遮遣諦實耽著之菩薩加行、於差別法遮遣諦實耽著之菩薩加行、於功德所依圓滿與否遮遣諦實耽著之菩薩加行等故。
3.2.6
དེ་གསུམ་དང་དོན་དམ་ལ་ལྟོས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་གཞུང་གིས་བསྟན་ཚུལ་ཡོད་དེ།གཟུགས་སོགས་ཅེས་པས་དང་པོ་དང༌། དེ་མི་རྟག་སོགས་ཅེས་པས་གཉིས་པ་དང༌། དེ་མ་རྫོགས་དང་རབ་རྫོགས་དང༌། །ཞེས་པས་གསུམ་པ་དང༌། དེ་ལ་ཆགས་པ་མེད་ཉིད་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་བཞི་པ་བསྟན་པའི་ཕྱིར།
3.2.6
此三者與觀待勝義之菩薩加行,於論典中宣說之理,即「色等」示第一、「無常等」示第二、「未圓滿圓滿」示第三,「及於無貪性⋯⋯」等示第四。
3.2.7
གཉིས་པ་ངོ་བོའི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བ་གསུམ་ཡོད་དེ། ལས་སུ་བྱ་བ་ལ་བདེན་ཞེན་བཀག་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ། བྱེད་པ་པོ་ལ་བདེན་ཞེན་བཀག་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ། བྱ་བ་འབྲས་བུ་ལ་བདེན་ཞེན་བཀག་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་གསུམ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། དེ་དག་གཞུང་གིས་བསྟན་ཚུལ་ཡོད་དེ། མི་འགྱུར་ཞེས་པས་དང་པོ་དང༌། བྱེད་པོ་མེད་ཉིད་དང་ཞེས་པས་གཉིས་པ་དང༌། བྱ་དཀའ་རྣམ་གསུམ་སྦྱོར་བ་དང་ཞེས་པས་གསུམ་པ་བསྟན་པའི་ཕྱིར།
3.2.7
第二、以體性門可分為三:於境遮遣諦實耽著之菩薩加行、於能作者遮遣諦實耽著之菩薩加行、於事果遮遣諦實耽著之菩薩加行。此等於論典中揭示之理:「不變」示第一、「無造者」示第二、「三難行加行」示第三。
3.2.8
གསུམ་པ་བྱེད་ལས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བ་གཉིས་ཡོད་དེ། སྐལ་བ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་འབྲས་བུ་ཐོབ་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་དང༌། ཕན་ཡོན་དང་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་གཞན་ལ་རག་མ་ལུས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་གཉིས་སུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། དེ་དག་གཞུང་གིས་བསྟན་ཚུལ་ཡོད་དེ། སྐལ་བ་ཇི་བཞིན་ཞེས་སོགས་རྐང་པ་གཉིས་ཀྱིས་དང་པོ་དང༌། གཞན་ལ་རག་ལས་མེད་གང་དང༌། །ཅེས་པས་གཉིས་པ་བསྟན་པའི་ཕྱིར།
3.2.8
第三、以作用門可分為二:如其所應得而得果之菩薩加行、以具有勝利之門不依仗於他之菩薩加行。此等於論典中揭示之理:「如根性⋯⋯」等二句示第一、「不依仗於他」示第二。
3.2.9
བཞི་པ་ཤེས་བྱེད་ཀྱི་དཔེའི་སྒོ་ནས་ཕེ་བའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་བསྟན་ཚུལ་ཡོད་དེ། སྣང་བ་རྣམ་བདུན་ཤེས་བྱེད་དོ། །ཞེས་པས་བསྟན་པའི་ཕྱིར། ཤེས་བྱེད་ཀྱི་དཔེ་བདུན་ཡོད་དེ། ཟླ་བ་སྒྲོན་མེའི་མདོ་ལས་གསུངས་པ་ལྟར། སྒྱུ་མ་རྨི་ལམ་སྨིག་རྒྱུ་སྤྲུལ་པ་དྲི་ཟའི་གྲོང་ཁྱེར་ཆུ་ཟླ་གཟུགས་བརྙན་རྣམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.2.9
第四、揭示以能證之喻門所分之菩薩加行之理:由「證知七現事」文示之。能證之七喻,如《三摩地王經》所說,即幻化、夢、陽焰、變化、尋香城、水月、影像。
3.2.10
དེ་ལྟར་ན། གཟུགས་སོགས་དེ་མི་རྟག་སོགས་དང༌། །ཞེས་པའི་གཞུང་གིས་དངོས་སུ་བསྟན་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཡིན་ན་ཐེག་ཆེན་གྱི་རྟོགས་རིགས་སུ་གནས་པས་ཁྱབ་པ་དང༌། གཞུང་དེའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཡིན་ན་ཐེག་དམན་གྱི་རྟོགས་རིགས་སུ་གནས་པས་ཁྱབ་པ་ཡིན་ཏེ། སྟོང་ཉིད་དོན་སྤྱིའི་ཚུལ་གྱིས་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་དེ་གཞུང་དེའི་དངོས་བསྟན་གྱི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་དང༌། མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་དོན་སྤྱིའི་ཚུལ་གྱིས་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་དེ། གཞུང་དེའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.2.10
若如是,則「色等無常等」文直接顯示之菩薩加行,周遍安住於大乘證類,然此文主要所示之菩薩加行,周遍安住於小乘證類,因以義總方式通達空性之菩薩加行,是此文直接顯示之菩薩加行,以義總方式通達無常等十六之菩薩加行,乃此文主要所示之菩薩加行故。
3.2.11
གཞུང་དེའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཡིན་ན། གཞུང་དེའི་ཤུགས་བསྟན་གྱི་སྦྱོར་བ་ཡིན་དགོས་ཀྱང༌། གཞུང་དེའི་ཤུགས་བསྟན་གྱི་སྦྱོར་བ་ཡིན་ན་གཞུང་དེའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོ་ཡིན་མི་དགོས་ཏེ། བདེན་འཛིན་གྱིས་བཅིངས་པའི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྦྱོར་ལམ་དེ་དེའི་ཤུགས་བསྟན་གྱི་སྦྱོར་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.2.11
此文主要所示之菩薩加行,定是此文順帶顯示之加行,然此文順帶顯示之加行未必是此文主要所示,因由實執所繫縛之聲聞加行道是其順帶顯示之加行故。
3.3 菩薩加行之平等
བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བའི་མཉམ་ཉིད།
3.3 菩薩加行之平等
菩薩加行之平等
3.3.1
གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་འདིར་བསྟན་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བའི་ངོ་བོ་ཡོད་དེ། གཞི་ཀུན་རྫོབ་པའི་གདོད་ལུགས་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་ལ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་ཞེན་པ་དང༌། དོན་དམ་པའི་གདོད་ལུགས་ལ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་ཞེན་པ་གང་རུང་གི་གཉེན་པོར་བསྒོམས་པའི་སེམས་དཔའི་རྣལ་འབྱོར་ཞིག་ལ་འཇོག་པའི་ཕྱིར།
3.3.1
在基智此時所示之菩薩加行之體性,安立為:「修習『於世俗基法實相之體性與差別顛倒耽著,與於勝義實相顛倒耽著隨一』之對治的菩薩瑜伽。」
3.3.2
གཟུགས་སོགས་དེ་མི་རྟག་སོགས་དང༌། །ཞེས་པའི་གཞུང་གིས་དངོས་སུ་བསྟན་པའི་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཅན་གྱི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་དེ་ལ་ཇི་ཙམ་ཡོད་པ་ཡིན་ཞེ་ན།
3.3.2
問:「色等無常等」文中直接顯示具有空性行相之菩薩加行有幾許?
3.3.3
རྣམ་པ་བཞིར་ཡོད་པ་ཡིན་ཏེ། མདོ་ལས། བྱང་ཆེན་ཤེར་ཕྱིན་ལ་སྤྱོད་པའི་ཚེ་གཟུགས་རློམ་སེམས་སུ་མི་བྱེད། གཟུགས་ཀྱིས་རློམ་སེམས་སུ་མི་བྱེད། གཟུགས་དག་གིས་རློམ་སེམས་སུ་མི་བྱེད།གཟུགས་ལ་རློམ་སེམས་སུ་མི་བྱེད། ཞེས་གསུངས་ཤིང༌། དེའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་བ་ལ་བསྟན་བཅོས་སུ་ཡང༌། གཟུགས་ལ་སོགས་ལ་རློམ་མེད་པ། །རྣམ་བཞི་དེ་ཡི་མཉམ་པ་ཉིད། །ཞེས་གསུངས།
3.3.3
答:有四,如經云:「菩薩摩訶薩行般若波羅蜜多時,不著色,不以色著,不以諸色著,於色不著⋯⋯[注]」等。為釋彼意趣,論云:「不執著色等,四種平等性。」
3.4 住小乘證類之見道
ཐེག་དམན་གྱི་རྟོགས་རིགས་སུ་གནས་པའི་མཐོང་ལམ།
3.4 住小乘證類之見道
住小乘證類之見道
3.4.1
འོ་ན་བྱང་སེམས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་སྦྱོར་བ་བསྒོམས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་འབྲས་བུ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཐོབ་པ་ཡིན་སྙམ་ན།
3.4.1
問:然則,依修習菩薩基智加行能證何果?
3.4.2
གཞི་ཤེས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་མཐོང་ལམ་ཐོབ་པར་འགྱུར་བས། དེ་འཆད་པ་ལ་མདོའི་དབང་དུ་བྱས་ན། སྦྱོར་བའི་མཉམ་ཉིད་རྟོགས་པ་དང༌། དེ་ནས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་མཐུས་འདོད་གཟུགས་ཀྱི་ལྷ་ཐམས་ཅད་འཁོར་དུ་འདུས་ཏེ། དེ་དག་གིས་ཕྱོགས་བཅུ་ཐམས་ཅད་དུ་སངས་རྒྱས་སྟོང་གི་ཡུམ་འདི་ཡི་གེ་དང༌། མིང་འདི་ཉིད་དང༌། རབ་འབྱོར་དང་བརྒྱ་བྱིན་གྱིས་ཞེས་ཞུས་པའི་ལན་དུ།
3.4.2
答:將得基智所攝見道。為闡述此,以經而言,加行平等圓滿,「『爾後,以佛威神力集合欲界色界諸天眾,彼等於十方一切千佛之母,此字詞與此名,由善現與帝釋⋯⋯』
3.4.3
དེ་ནས་རབ་འབྱོར་ལ་བྱམས་པ་ལ་སོགས་པ་བསྐལ་བཟང་འདི་ལ་འཚང་རྒྱ་བ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཡུམ་འདི་སྟོན་པར་གསུངས་པའི་ཚེ། དེ་ནས་ཚེ་དང་ལྡན་པ་རབ་འབྱོར་གྱིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་གསོལ་ཏོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་རྣམ་པ་གང་དག་དང༌། རྟགས་གང་དག་དང༌། མཚན་མ་གང་དག་གིས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་བྱམས་པ་བླ་ན་མེད་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཏུ་མངོན་པར་རྫོགས་པར་སངས་རྒྱས་ནས་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་འདི་ཉིད་འཆད་པར་འགྱུར།
3.4.3
請問後答曰:『爾後,善現!慈氏等於此賢劫中成佛,彼等皆悉宣說此佛母⋯⋯』復次,具壽善現白世尊曰:『世尊!慈氏菩薩摩訶薩由何等行相、何等因與何等相,成就無上正等圓滿菩提,當說此般若波羅蜜多⋯⋯』,
3.4.4
ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་བཀའ་སྩལ་པ། འདིར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་བྱམས་པ་བླ་ན་མེད་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཏུ་མངོན་པར་རྫོགས་པར་སངས་རྒྱས་ནས་གཟུགས་རྟག་ཅེས་བྱ་བའམ་མི་རྟག་ཅེས་བྱ་བར་ཆོས་སྟོན་པར་མི་འགྱུར་རོ། །ཞེས་སོགས་གསུངས། དེའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་བ་ལ་བསྟན་བཅོས་སུ། སྡུག་བསྔལ་ལ་སོགས་བདེན་པ་ལ། །ཞེས་སོགས་ཤླཽཀ་ལྔ་གསུངས།
3.4.4
此請問之答:『世尊告曰:於此,慈氏菩薩摩訶薩,成就無上正等圓滿菩提時,不說色為常或是無常⋯⋯』」[注]等。為釋彼意趣,論云:「苦等諸聖諦⋯⋯」等五頌。
3.4.5
མདོ་བསྟན་བཅོས་དེ་དག་གིས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་གཞི་ཤེས་གཏན་ལ་དབབ་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱེད་ཀྱང་དངོས་བསྟན་ལ་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པ་ཅན་གྱི་ཤེས་བཟོད་སྐད་ཅིག་མ་བཅུ་དྲུག་སྟོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། གཞི་ཤེས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་དེ་ཡང་སྟོང་ཉིད་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་གྲོགས་ཀྱིས་ཟིན་པར་བསྟན་པའི་ཆེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.4.5
此等經論,以現證無常等十六之菩薩基智為主要所決擇,然於直接顯示,宣說具空性行相之忍智十六剎那,其理由:乃為顯示基智所攝之大乘見道亦為證空智慧助伴所攝持故。
3.4.6
དེས་ན་སྡུག་བསྔལ་ལ་སོགས་བདེན་པ་ལ། །ཞེས་པའི་གཞུང་འདིའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཡིན་ན། ཐེག་དམན་གྱི་རྟོགས་རིགས་སུ་གནས་པས་ཁྱབ་པ་དང༌། གཞུང་འདིའི་དངོས་བསྟན་གྱི་ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཡིན་ན། ཐེག་ཆེན་གྱི་རྟོགས་རིགས་སུ་གནས་པས་ཁྱབ་པ་ཡིན་ཏེ། མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་དེ་གཞུང་འདིའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཡིན། ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཤེས་བཟོད་སྐད་ཅིག་མ་བཅུ་དྲུག་པོ་དེ་གཞུང་དེའི་དངོས་བསྟན་གྱི་ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.4.6
因此,「苦等諸聖諦」此文主要所示之大乘見道,周遍住於小乘證類,而此文直接顯示之大乘見道,周遍住於大乘證類,因現證無常等十六之大乘見道是此文主要所示之大乘見道。大乘見道忍智十六剎那是此文直接顯示之大乘見道故。
3.4.7
གཞུང་འདིའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་མཐོང་ལམ་ཡིན་ན་གཞུང་འདིའི་ཤུགས་བསྟན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཡིན་དགོས་ཀྱང༌། གཞུང་འདིའི་ཤུགས་བསྟན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཡིན་ན་གཞུང་འདིའི་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་མཐོང་ལམ་ཡིན་མི་དགོས་ཏེ། མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་གཞུང་འདིའི་ཤུགས་བསྟན་གྱི་མཐོང་ལམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.4.7
此文主要所示之見道,定是此文順帶顯示之見道,然此文順帶顯示之見道,未必是此文主要所示之見道,因現證無常等十六之聲聞見道,是此文順帶顯示之見道故。
3.4.8
འོ་ན་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་གཞུང་གི་བསྟན་ཚུལ་དེ་ལྟར་ཡིན་མོད། སྐབས་གསུམ་པ་འདིར་དེ་བསྟན་པའི་མཇུག་ཐོགས་དེ་མ་ཐག་ཏུ་དེའི་རིགས་རྒྱུན་དུ་གྱུར་པའི་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྒོམ་ལམ་ཅིའི་ཕྱིར་མི་སྟོན་ཏེ་སྟོན་རིགས་པར་ཐལ། སྐབས་གཉིས་པར་ལམ་ཤེས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་མཐོང་ལམ་བཤད་པའི་རེས་སུ་དེའི་རིགས་རྒྱུན་དུ་གྱུར་པའི་ཐེག་ཆེན་གྱི་སྒོམ་ལམ་བསྟན་པའི་ཕྱིར་ཞེ་ན།
3.4.8
問:然則,論中宣說現證無常等十六之菩薩見道若如是,何故第三品於此宣說彼後,不立即宣說現證無常等十六之屬於其類流之菩薩修道?理應宣說,因第二品宣說道相智所攝之見道,隨後宣說其類流之大乘修道故。
3.4.9
དེ་ཡང་ཉི་སྣང་ལས། ཡང་ཅིའི་དོན་གྱིས་ལམ་ཤེས་པ་ཉིད་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་ལ་སྒོམ་པའི་ལམ་ལོགས་ཤིག་པ་མེད་ཅེ་ན། ཞེས་དང༌། འགྲེལ་ཆེན་ལས། ཅིའི་ཕྱིར་ལམ་ཤེས་པ་ཉིད་ལ་ཇི་སྐད་བསྟན་པ་དེ་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཉིད་ལ་སྒོམ་པའི་ལམ་ཡང་ལོགས་ཤིག་པ་མེད་ཅེ་ན། ཞེས་གསུངས།
3.4.9
此復,如《二萬頌光明釋》云:「復何故如道相智〔品〕,一切智〔品〕不另宣說修道?」《莊嚴光明釋》說:「何故如道相智〔品〕中揭示般,於一切智〔品〕復不另〔述〕修道?」
3.4.10
ལན་ལ་གསུམ། ཉི་སྣང་ལས་འབྱུང་ཚུལ་བཤད་པ། འགྲེལ་ཆེན་ལས་འབྱུང་བ་བཤད་པ། འགྲེལ་པ་འདི་ནས་འབྱུང་བ་བཤད་པའོ།།
3.4.10
答有三:闡述《二萬頌光明釋》所說、闡述《莊嚴光明釋》所說、闡述《明義釋》所說。
3.4.11
དང་པོ་ལ་གཉིས་ཡོད་དེ། གཞན་དོན་གཙོ་བོར་སྒྲུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་དངོས་སུ་བསྟན་མི་དགོས་པར་སྒྲུབ་པ་དང༌། སྤངས་རྟོགས་ཀྱི་བྱེད་པ་འདུས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་དངོས་སུ་བསྟན་མི་དགོས་པར་སྒྲུབ་པ་གཉིས་ཡོད་པའི་ཕྱིར།
3.4.11
闡述《二萬頌光明釋》所說有二:成立以主要成辦利他之由而不須直接顯示、成立以斷證作用攝持之由而不須直接顯示。
3.4.12
དང་པོ་ནི། གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་གོམས་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་སྒོམ་པར་བྱེད་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྒོམ་ལམ་མི་སྟོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། བྱང་སེམས་འཕགས་པས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་བསྒོམ་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་མི་སྒོམ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། བྱང་སེམས་འཕགས་པས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་རྟོག་པ་དང་བྲལ་ཞིང་མ་འཁྲུལ་བའི་ཤེས་པས་མངོན་སུམ་དུ་ཤེས་པར་བྱས་ནས་འདའ་བར་བྱེད་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དང༌། བྱང་སེམས་འཕགས་པས་ཉོན་སྒྲིབ་སྤང་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་མི་སྤོང་བའི་ཕྱིར།
3.4.12
初者,基智時不宣說以精勤串習方式修習無常等十六之菩薩修道,其理由即因菩薩聖者不以現證無常等十六本智為主要所修而修故,因菩薩聖者以離分別無錯亂知現前了知無常等十六而逾越,以及菩薩聖者不以煩惱障為主要所斷而斷故。
3.4.13
ཕྱི་མ་གྲུབ་སྟེ། བྱང་སེམས་འཕགས་པས་སེམས་ཅན་རྣམས་བདེ་བ་དང་ལྡན་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་ལས་བསྒྲལ་བའི་ཕྱིར་དུ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་གཙོ་བོར་སྒྲུབ་པའི་ཕྱིར།
3.4.13
後者成立,因菩薩聖者為令諸有情具樂、離苦而主要成辦正等覺故。
3.4.14
གཉིས་པ་ནི། གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་གོམས་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་སྒོམ་པར་བྱེད་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྒོམ་ལམ་མི་སྟོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་བསྒོམ་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་མི་སྒོམ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། དེས་ཉོན་སྒྲིབ་སྤང་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་མི་སྤོང་བའི་ཕྱིར་ཏེ། བྱང་སེམས་སྦྱོར་ལམ་པས་ཉོན་སྒྲིབ་དང་གཟུགས་ཕྱི་རོལ་དོན་དུ་འཛིན་པའི་རྟོག་པ་སྤོང་བ་ལ་གཙོ་བོར་འབད་ན་ཐེག་ཆེན་གྱི་མཐོང་ལམ་སྡུག་བསྔལ་ཆོས་བཟོད་ལ་གནས་པའི་སེམས་དཔས་དེ་དག་སྤང་དགོས་ནའང༌། དེས་དེ་དག་མ་སྤངས་པའི་ཕྱིར།
3.4.14
次者(成立以斷證作用攝持之由而不須直接顯示),基智時不宣說以精勤串習方式修習無常等十六之菩薩修道,其理由即因菩薩不以無常等十六為主要所修而修故,因菩薩不以煩惱障為主要所斷而斷故。因加行道菩薩倘若主要精勤於斷除煩惱障與執取色為外境之分別,則住大乘見道苦法忍之菩薩必斷此等,然彼未如是故。
3.4.15
དེ་ལྟར་འབད་ན་སེམས་དཔའ་དེས་དེ་དག་སང་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ལ་རིགས་པའི་རྣམ་གྲངས་མཐའ་ཡས་པའི་སྒོ་ནས་སྟོང་ཉིད་རྟོགས་པ་ཡོད་ན་དེའི་སྟེང་དུ་ཐེག་ཆེན་གྱི་རིགས་དང་ལྡན་པ་དང༌། དད་སོགས་ཀྱི་དབང་པོ་ཤིན་ཏུ་རྣོ་བ་དང༌། བསོད་ནམས་ཀྱི་ཚོགས་རྒྱ་ཆེན་པོའི་སྒོ་ནས་ཉན་རང་ལས་ཁྱད་ཞུགས་པའི་ཕྱིར།
3.4.15
若如是精勤,此菩薩必斷除彼等,因菩薩以無邊正理異門證空性,於此之上具有大乘種性、信等根非常銳利,且以廣大之福德資糧門超勝聲聞獨覺故。
3.4.16
དེ་ལྟར་ཡང་ཉི་སྣང་ལས། ཉན་ཐོས་དང་རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་ཤེས་པ་དང་མཐོང་བས་བལྟས་ནས་འདའོ། །ཞེས་གསུངས་པས་ན་འདི་ནི་གཞན་དོན་གཙོ་བོར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་བྱ་བར་དགོངས་པ་ཡིན་ནོ། །གཞན་ཡང་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་ནས་རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བར་གྱི་ཤེས་པ་དང༌། ཞེས་པ་ནས། རྣམ་གྲངས་གཞན་ཡིན་ནོ་ཞེས་པའི་བར་སྔར་དྲངས་པ་བཞིན་གསུངས།
3.4.16
此復,如《二萬頌光明釋》說:「聲聞與獨覺之圓滿,菩薩以了知、觀見而逾越。」如是說故,慮及此〔菩薩〕主要利他而說。如前引「復次,凡從預流乃至獨覺之智」直至「乃他類」〔之文〕而說。
3.4.17
གཉིས་པ་འགྲེལ་ཆེན་ལས་འབྱུང་བ་བཤད་པ་ནི། གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་བསྒོམ་པའི་སྒོམ་ལམ་དངོས་སུ་མི་སྟོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། དེ་ལྟ་བུའི་སྒོམ་ལམ་བྱང་སེམས་ལ་ཡང་སྐབས་འདིར་བསྟན་མི་དགོས། ཉན་ཐོས་ལ་ཡང་སྐབས་འདིར་བསྟན་མི་དགོས་པའི་ཕྱིར།
3.4.17
第二、闡述《莊嚴光明釋》所說,於基智時,不直接顯示修無常等十六之修道,其理由即因於此時亦不須為菩薩顯示如是修道,亦無須對聲聞揭示故。
3.4.18
དང་པོ་གྲུབ་སྟེ། བྱང་སེམས་འཕགས་པས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་རོག་པ་དང་བྲལ་ཞིང་མ་འཁྲུལ་བའི་ཤེས་པས་མངོན་སུམ་དུ་ཤེས་ནས་འདའ་བར་བྱེད་པ་ཡིན་གྱི་གོམས་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་སྒོམ་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.4.18
初者成立,因菩薩聖者是以離分別無錯亂知現前了知無常等十六而作逾越,非以精勤串習方式而修故。
3.4.19
རྩ་རྟགས་གཉིས་པ་གྲུབ་སྟེ། གཟུགས་རྟག་མ་ཡིན་མི་རྟག་མིན། །ཞེས་སོགས་ཀྱིས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་རྟོགས་པའི་ཉན་རང་གི་མཐོང་ལམ་ཤུགས་ལ་བསྟན་པས། མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་གོམས་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་སྒོམ་པར་བྱེད་པའི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྒོམ་ལམ་གོ་སླ་བ་ལ་དགོངས་ནས་འདིར་མ་བསྟན་པའི་ཕྱིར།
3.4.19
第二根本因成立,因「色非常無常⋯⋯」等文順帶顯示證悟無常等十六之聲緣見道,因此慮及以精勤串習方式而修無常等十六之聲聞修道易於領會,而於此未說故。
3.4.20
སྟོང་ཉིད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་གྱི་རྒྱུར་གྱུར་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྦྱོར་ལམ་གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་མི་སྟོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། དེ་སྐབས་དང་པོར་བསྟན་ཟིན་པའི་ཕྱིར།
3.4.20
屬現前通達空性菩薩見道之因之菩薩加行道,於基智時不作為主要所示而宣說之理由,乃因於第一品闡述已。
3.4.21
གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་རྟོགས་པའི་ཉན་རང་གི་སྦྱོར་ལམ་དངོས་སུ་མི་སྟོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། དེ་ཡང་གོ་སླ་བ་ལ་དགོངས་ནས་དངོས་སུ་མ་བསྟན་པའི་ཕྱིར།
3.4.21
於基智時,不直接顯示通達無常等十六之聲緣加行道有其理由,彼亦慮及易於領會而不直接顯示故。
3.4.22
དེ་ལྟར་ཡང་འགྲེལ་ཆེན་ལས། ཉན་ཐོས་དང་རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་ཤེས་པ་དང་མཐོང་བས་བལྟས་ནས་འདའ་བར་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་པས་མངོན་དུ་བྱ་བ་མིན་པས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ལ་མ་བསྟན་ཏོ། །ཉན་ཐོས་ལ་སོགས་པ་ལ་ཡང་ཇི་ལྟར་ཡོངས་སུ་མཐོང་བའི་ལམ་ཉིད་ཡང་དང་ཡང་དུ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་སྒོམ་པའི་ལམ་ཡིན་པས་གོ་སླ་བའི་ཕྱིར་མ་གསུངས་སོ། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་ནི་སྔར་བཤད་པ་ཉིད་ཡིན་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཉན་ཐོས་ལ་སོགས་པའི་ནི་མི་རྟག་པ་ལ་སོགས་པའི་རྣམ་པ་རྣམས་ཀྱིས་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་ལ་དམིགས་པར་བྱེད་པ་ནི་ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་སྒོམ་པའི་རང་བཞིན་གྱི་དྲོ་བ་ལ་སོགས་པ་ཡིན་པར་གསལ་བའི་ཕྱིར་མ་གསུངས་སོ་ཞེས་གཟུང་ངོ༌། །ཞེས་གསུངས།
3.4.22
如是,《莊嚴光明釋》云:「『聲聞、獨覺之圓滿,乃菩薩當以了知、觀見而逾越』如是說故,非所證,因此不為菩薩揭示。於聲聞等,就所觀見之道再三修證乃修道,易懂故不說。諸菩薩之順決擇分,應知即是如前所述。已清楚顯示聲聞等以無常等諸行相緣四諦是修習有漏本性之煖等,故不說。應了知。」
3.4.23
གསུམ་པ་འགྲེལ་པ་འདི་ནས་འབྱུང་བ་བཤད་པ་ནི། གཞི་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་གོམས་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་སྒོམ་པར་བྱེད་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱིས་སྒོམ་པར་བྱེད་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྒོམ་ལམ་མི་སྟོན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། བྱང་སེམས་འཕགས་པས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་བསྒོམ་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་མི་སྒོམ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ་བྱང་སེམས་འཕགས་པས་ཤེས་མཐོང་གིས་བལྟས་ནས་འདའ་བར་བྱ་བའི་མངོན་རྟོགས་ཡིན་གྱི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་མངོན་དུ་བྱ་བའི་མངོན་རྟོགས་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།
3.4.23
第三、闡述《明義釋》所說,於基智時,未宣說以精勤串習方式修無常等十六之菩薩所修之菩薩修道,有其因由,因菩薩聖者不以無常等十六為主要所修而修故,因現前通達無常等十六之本智,僅是菩薩聖者以了知、觀見而逾越之現觀,非菩薩所證之現觀故。
3.4.24
དེ་ལྟར་ཡང་འགྲེལ་པ་འདིར། ཉན་ཐོས་ཀྱི་ལམ་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་ཡོངས་སུ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཡིན་གྱི་མངོན་དུ་བྱ་བ་ནི་མ་ཡིན་པས་སྒོམ་པའི་ལམ་ནི་མ་བསྟན་ཏོ། །ཞེས་གསུངས།
3.4.24
如是《明義釋》云:「聲聞道為菩薩所要完善了知,而非所證;故不宣說修道。」
3.4.25
མཁས་པ་ཁ་ཅིག མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་གོམས་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་བསྒོམས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྒོམ་ལམ་མེད་པ་ལ་བསམས་ནས་སྐབས་འདིར་མི་སྟོན་རྒྱུའི་སྒོམ་ལམ་མེད་པར་བཞེད།ཁ་ཅིག་གཞུང་གིས་བསྟན་ཚུལ་ལ་བསམས་ནས་མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་གོམས་པ་ལྷུར་ལེན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་བསྒོམས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་མཐོང་ལམ་ཡོད་པར་སྨྲ་བ་གཉིས་ཀ་མི་ལེགས་ཏེ།
3.4.25
有學者基於無以精勤串習方式修無常等十六之菩薩修道,而主張無於此未說之修道。有基於典籍顯示方式,而說有以精勤串習方式修無常等十六之菩薩見道。
3.4.26
མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྒོམ་ལམ་སྐབས་འདིར་མི་སྟོན་རྒྱུའི་སྒོམ་ལམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དང༌། མི་རྟག་སོགས་བཅུ་དྲུག་བསྒོམ་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས་བསྒོམས་པའི་བྱང་སེམས་མཐོང་ལམ་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ།།
3.4.26
二者皆不善,因現前通達無常等十六之菩薩修道,乃於此不說之修道,以及沒有以無常等十六為主要所修而修之見道菩薩故。
偈頌

སྨྲས་པ། 

ལམ་ཤེས་རྣམ་པར་དག་པའི་ཐབས། ། གཞི་ཤེས་མཚོན་བྱེད་གསུམ་ཕྲག་གསུམ། །

ལེགས་པར་བཤད་པའི་རོལ་མོ་འདི། ། རྒྱལ་ཚབ་མཁས་པའི་དབང་པོར་འབུལ། །

偈頌

頌曰:

淨治道相智方便,能表基智三組法,

善妙闡述之伎樂,獻於補處賢者最。

ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་མན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་མངོན་པར་རྟོགས་པའི་རྒྱན་འགྲེལ་པ་དང་བཅས་པའི་རྣམ་བཤད་སྙིང་པོ་རྒྱན་གྱི་དོན་ལེགས་པར་བཤད་པ་ཡུམ་དོན་གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ་ཞེས་བྱ་བ་ལས་སྐབས་གསུམ་པའི་རྣམ་པར་བཤད་པའོ།། །།
般若波羅蜜多教授現觀莊嚴論俱釋解心要莊嚴疏義善說—顯明般若義之燈.第三品釋。